Đầu tư công tăng tốc - động lực chủ chốt của ngành xây dựng

Theo Bộ Tài chính, tính đến hết tháng 9/2025, tổng giá trị giải ngân vốn đầu tư công đạt 440.402,3 tỷ đồng, tương đương 53,3% kế hoạch năm (825.922,3 tỷ đồng). Con số này cao hơn 132.000 tỷ đồng và tăng 4,5 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm 2024, phản ánh kết quả tích cực của hàng loạt giải pháp thúc đẩy tiến độ đầu tư và phân cấp thẩm quyền cho các địa phương.

Các dự án hạ tầng trọng điểm như cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2, sân bay Long Thành, vành đai 3 TP.HCM đang bước vào giai đoạn thi công cao điểm, kéo theo nhu cầu lớn về vật liệu, nhân lực và thiết bị. Theo các báo cáo đánh giá từ công ty chứng khoán SSI, riêng nhóm xây dựng hạ tầng giao thông đang là trụ cột duy trì tăng trưởng của toàn ngành, khi khối lượng công việc lũy kế quý III tăng hơn 15% so với cùng kỳ.

Hiệu ứng lan tỏa của đầu tư công thể hiện rõ ở ngành vật liệu xây dựng. Theo số liệu SSI tổng hợp từ Tổng cục Thống kê, sản lượng xi măng tiêu thụ nội địa 9 tháng tăng gần 9%, trong khi thép xây dựng tăng 6,2%. Nhiều doanh nghiệp lớn như Hòa Phát, Vicem, Xi măng Hà Tiên đều ghi nhận doanh thu từ kênh hạ tầng công tăng mạnh, dù mảng dân dụng vẫn hồi phục chậm.

Bộ Tài chính nhận định, đà giải ngân sẽ tiếp tục tăng nhanh trong quý IV/2025 khi nhiều dự án chuyển sang giai đoạn thanh toán khối lượng hoàn thành. Việc rút ngắn thủ tục đầu tư, cho phép tạm ứng linh hoạt và phân cấp mạnh mẽ hơn đã góp phần cải thiện đáng kể tốc độ giải ngân - yếu tố được xem là “bệ đỡ” cho sản xuất xây dựng trong nửa cuối năm.

Lan tỏa sang bất động sản dân dụng - tín hiệu hồi phục rõ nét

Theo báo cáo SSI Research quý III/2025, sau gần 2 năm gián đoạn, đơn hàng xây dựng dân dụng của các tổng thầu lớn như Coteccons, Hòa Bình, An Phong đã bắt đầu tăng trở lại từ quý II. Sự hồi phục này xuất phát từ gói tín dụng 120.000 tỷ đồng dành cho nhà ở xã hội (NOXH) và nhà ở công nhân, cùng với việc tháo gỡ pháp lý theo Nghị quyết 171/2024/QH15 và Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ 1/8/2024).

SSI nhận định, “niềm tin của các chủ đầu tư đang trở lại, đặc biệt ở phân khúc nhà ở trung cấp và NOXH”. Nhiều dự án tại TP.HCM, Hà Nội, Bình Dương đã được tái khởi động sau khi hoàn tất thủ tục pháp lý và tiếp cận được nguồn vốn vay ưu đãi.

Bên cạnh mảng dân dụng, xây dựng công nghiệp tiếp tục là điểm sáng. Trong 9 tháng đầu năm, dòng vốn FDI đăng ký mới vào chế biến - chế tạo và bất động sản công nghiệp đạt hơn 17 tỷ USD, tăng gần 15% so với cùng kỳ năm trước. Nhờ đó, các doanh nghiệp xây dựng công nghiệp và cơ điện như Fecon, Central, REE, Lilama ghi nhận doanh thu tăng hai chữ số, đặc biệt ở các dự án khu công nghiệp, kho lạnh và trung tâm dữ liệu.

Một yếu tố hỗ trợ quan trọng khác là chi phí đầu vào giảm nhiệt. Theo SSI, giá thép bình quân 6 tháng đầu năm 2025 giảm 5 - 7%, trong khi xi măng và nhựa đường ổn định. Nhờ vậy, biên lợi nhuận gộp của các doanh nghiệp xây dựng hạ tầng tăng lên 8 - 10%, cao hơn mức 6 - 7% của năm trước.

Tính đến cuối tháng 9/2025, chỉ số ngành xây dựng trên sàn chứng khoán tăng 22% so với đầu năm, vượt xa mức tăng 13% của VN-Index. Nhà đầu tư đang kỳ vọng dòng vốn đầu tư công sẽ tiếp tục duy trì mạnh mẽ trong giai đoạn 2026 - 2027, khi nhiều dự án chiến lược mới được khởi công và đẩy tiến độ, như cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột (kết nối Tây Nguyên - Nam Trung Bộ), cùng các tuyến đường ven biển miền Trung giai đoạn IIb.

Tuy vậy, SSI cũng lưu ý rủi ro cạnh tranh giá thầu và vòng quay vốn chậm vẫn hiện hữu, nhất là với doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào vốn ngân sách. Việc thanh toán - quyết toán dồn vào cuối năm khiến một số nhà thầu thiếu vốn lưu động, ảnh hưởng đến tiến độ và biên lợi nhuận ngắn hạn.

SSI Research dự báo, tổng giá trị sản xuất xây dựng năm 2025 có thể tăng 8–9%, trong đó khu vực nhà nước tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt. Động lực tăng trưởng đến từ ba mảng chủ đạo: hạ tầng giao thông và kỹ thuật; xây dựng khu công nghiệp – FDI; NOXH và nhà ở thương mại tầm trung.

Theo ước tính của SSI Research, tổng nhu cầu đầu tư hạ tầng giai đoạn 2025 - 2026 có thể vượt 3,2 triệu tỷ đồng, khi hàng loạt dự án giao thông trọng điểm bước vào giai đoạn cao điểm thi công. Cùng với đà phục hồi của bất động sản dân dụng và công nghiệp, đây được xem là giai đoạn thuận lợi nhất của ngành xây dựng kể từ sau đại dịch.

BĐTh